Қиын бала - қиындық емес, МҰҒАЛІМ!

көрнекілік: parenting.firstcry.com сайтынан

Мектепте "қиын бала" деген сөз жиі айтылады. Біреуі сабақ тыңдамайды, екіншісі өтірік айтады, үшіншісі жанжал тудырады. Осындай балаларды көргенде, кейде "осының бәрін қайтсек түзетеміз?" деген ой туады. Бірақ бір нәрсені ұмытпау керек: қиын мінез – қиын бала емес, ол – ішкі жан дүниенің көрінісі.

Қиын мінез – көмек сұраудың тәсілі

Баланың дөрекі мінезі, ашушаңдығы, тәртіпке бағынбауы – оның ішкі дүниесінің күйін көрсетеді. Мұндай мінезді бала көбіне көңіл аударуды, түсінуді, жан жылуын қалайды. Ол өз эмоциясын білдіруді тек осындай жолмен үйреніп қалған болуы мүмкін.

Сабақта шу шығаратын, ашуға тез берілетін балаға тек "тәртіп бұзушы" деп қарамай, "неге бұлай жасап жатыр?" деген сұрақ қойған дұрыс. Себепті түсіну – шешімнің жартысы.

Оқушының өтірік айтуы – қорғану реакциясы

Өтірік айтатын бала – алдауға бейім емес, көбіне қорғануға тырысатын бала. Ол шындықты айтқанда сөгіс, ұрысу, жазалау күтіп тұрғанын сезсе, өтірік айту арқылы өзін қорғайды.

Мұндай кезде жазғырып ұрыспай, оның неге олай айтуға мәжбүр болғанын анықтауға тырысу керек. Кейде балада үй тапсырмасын орындауға жағдай болмаған, кейде бірдеңені ұмытып кеткен – барлығы адамдық. Түсіністік – сенімге апарар жол.

Ақиқат үшін үнемі тартысатын бала

Кей балалар әділетсіздікке шыдамайды. Мұғалім сәл өзгеше баға қойса, бір оқушы басқаға қаттырақ сөйлесе – бірден араласып, өз пікірін білдіреді. Мұндай балаларды "дау іздейді" деп қабылдау – қателік. Керісінше, оларда әділет сезімі жоғары, өз ойын ашық айтуға бейім.

Бұндай қасиет – болашақ көшбасшының белгісі. Бұл балаға дауласу емес, диалог жүргізу мәдениетін үйрету керек. Оған пікірін айтатын, бірақ тыңдай да білетін орта қажет.

Үндемей жүріп бәрін бүлдіретін бала

Кей оқушылар сырт көзге тым тыныш. Бірақ бір нәрсе бүлінсе, артына қарап отырса – дәл сол бала болуы мүмкін. Ол өзін ашық көрсетпейді, бірақ ішкі көңіл-күйін әрекет арқылы білдіреді.

Бұлар – көбіне өз-өзіне сенімсіз, елеусіз қалғанын сезінетін балалар. Олар назарға, мойындауға мұқтаж. Осы себепті мұндай балаларға кішкентай жауапкершілік беру, сеніп тапсырма жүктеу – олардың өзіне деген сенімін арттырады.

Жанжалға араласып, шағыстыратын бала

Бір сыныпта бәрімен достасып жүріп, бәрін бір-бірімен ұрғыстырып отыратын балалар кездеседі. Олар оқиғаны әсірелеп, біреудің сөзін екіншіге жеткізіп, дау тудырады. Бұл – кейде өзін көрсетудің, кейде ішкі жалғыздықтың белгісі.

Мұндай баланы жазғырмай, оған шынайы назар мен қамқорлық қажет. Егер бұл балаға арнайы рөл (мысалы, сынып ұйымдастырушысы, көмекші) берілсе, ол өзінің орнын табады. Жауапкершілік – мінезді өзгертудің ең тиімді жолдарының бірі.

Жәй айтпай, тілмен түйреп өтетін бала

Кей балалардың сөзі өткір, тіпті ренжітетіндей. Олар кейде мазақ, кейде мысқыл түрінде ойын жеткізеді. Бұл – бала өз ойын ашық білдіре алмай, ішкі ренішін сөз арқылы шығарады дегенді білдіреді.

Ондай балаға сөздің күші мен әсерін дұрыс қолдану жолын үйрету қажет. "Сенің сөзің өтімді, бірақ кейде басқаларға ауыр тиіп кетуі мүмкін" деп жұмсақ түрде жеткізсе, ол өзін бақылауға үйренеді. Мысқылды – дәлдікке, ренішті – сыпайылыққа алмастыруды бірге үйренуге болады.

Мұғалімді қабылдамайтын бала

Кей оқушы бар – ұстаздың көзіне тіке қарамайды, тапсырма орындаудан бас тартады, тіпті сабақты әдейі бұзады. Мұндай қарсылық – көбіне мұғалімге емес, бұрынғы тәжірибесіне, өткендегі ренішке байланысты. Баланың бұрын бір ересек адамнан көңілі қалған болуы мүмкін.

Бұл баламен сенімді қарым-қатынас орнату үшін, алдымен оны тыңдау қажет. Оған ешкімнің алдында сөгіс бермей, жеке сөйлесу – үлкен өзгерістерге жол ашады. Ең бастысы – оның сезімі мен шекарасын сыйлау.

Мектептегі "қиын балалар" – шын мәнінде ерекше назарды қажет ететін, ішкі әлемі күрделі оқушылар. Оларды тәрбиелеу – жазалау арқылы емес, түсіну арқылы жүруі тиіс. Әрбір балада талант бар. Тек оны ашу үшін жанашыр көзқарас, сабыр және сенім қажет.

Ұстаз бен тәрбиеші тек білім беруші емес – әр жүрекке жол таба алатын бағдаршам. Ал қиын бала – сол жолда кездескен сынақ емес, мүмкіншілік. Оны бірге тануға, бірге тәрбиелеуге болады.