Үкіметте транзиттік әлеуетті дамыту мәселесі талқыланды

Вице-премьер – ұлттық экономика министрі Серік Жұманғариннің төрағалығымен өткен кеңесте транзит саласының ағымдағы ахуалы мен жүк тасымалының тиімділігін одан әрі арттыру қадамы қаралды.

Көлік министрлігінің мәліметінше, Қазақстан арқылы бес халықаралық теміржол дәлізі өтеді: ТХКД (ҚХР – ЕО), Орталық Азия (РФ – ОА), Оңтүстік (ҚХР – ОА), Солтүстік – Оңтүстік (РФ – Түрікменстан – Иран), Солтүстік (ҚХР – РФ – ЕО). Соңғы бес жылда транзит көлемі 2020 жылғы 21,8 млн тоннадан 2024 жылғы 27,4 млн тоннаға дейін өсті (+20%). Контейнерлік тасымал 0,8 млн ЖФЭ-ден 1,3 млн ЖФЭ-ге дейін (+37%) ұлғайды. 2025 жылғы 10 айдағы транзит 24,9 млн тонна (+11,5%). Министрліктің болжамынша, жыл қорытындысы бойынша 31-33 млн тонна, 2026 жылы 54 млн тонна, 2029 жылға қарай 67 млн тонна, ал 2035 жылға қарай транзит 100 млн тоннаға жетуі мүмкін.

Кедендік тексеру санын азайту мүмкіндігі де талқыланды. Одан өту үшін вагондарды ағыту қажет. Ал бұл құрамның жүру ырғағын бұзып, шекарада тоқтап қалу уақытын арттырады.

Өз кезегінде, Қаржы министрлігі «Жасыл дәліз» қағидатын енгізуде кешенді жұмыс жүргізуде. Бұл – шекарадан өтуді жеделдету, тексеруді қысқарту және процестерді электрондық форматқа көшіру.

«КЕДЕН» ақпараттық жүйесінде өткен жылдан бастап кедендік транзит және алдын ала ақпараттандыру модулі іске қосылды. Жүйе қажетті мемлекеттік бақылау түрлерін автоматты түрде анықтап, "бір терезе" қағидаты бойынша өзара байланысты қызметтердің жұмысын қамтамасыз етеді», — деді қаржы вице-министрі Ержан Біржанов.

Электрондық кезек жүйесі (ЭКЖ) енгізілді. Тасымалдау ашықтығын және процестің болжамдылығын қамтамасыз етеді. Енгізу басталғаннан бері 2,7 млн-нан астам брондау тіркеліп, бюджетке 20,6 млрд-тан астам теңге түсті.

Қытай мен Өзбекстан шекарасында шетелдік рұқсат бланкілерін (ШРБ) автоматты түрде беру толығымен аяқталып, қазірдің өзінде іске қосылды. Бұл медиацияны алып тастауға, тасымалдаушылардың бірдей қол жеткізуіне мүмкіндік берді. 10 айда 160 мыңнан астам ШРБ берілді (түсім – 647 млн теңгеден астам).

Автокөлік өткізу пункттерінде тіркеуден бастап шығаруға дейінгі автокөлік құралының барлық өту кезеңін біріктіретін интеграцияланған бақылау жүйесі (ИБЖ) енгізіледі. Шекара маңы инфрақұрылымын дамыту шеңберінде ҚХР-мен шекарада үш көлік-логистикалық орталық, ҚХР-мен және Өзбекстанмен шекарада ірі көлемді көлікке арналған уақытша сақтау қоймасы іске қосылды. Алатау КЛО мен «Атамекен» пунктінде УСҚ іске қосу жоспарлануда. Қабылданған шаралар нәтижесінде автопункттердің өткізу қабілеті 2024 жылы 2023 жылғы деңгейге қарағанда 2,5 есе өсті. АКҚ өту уақыты 30 минутқа дейін қысқарды.

«ҚТЖ ҰК» АҚ-мен бірлесіп Қытай – Қазақстан – Орталық Азия бағыты бойынша транзиттік декларацияларды автоматты түрде беру жүзеге асырылды. 10 айда 109,2 мың декларация ресімделіп, бір контейнерлік пойызды ресімдеу уақыты 3 сағаттан 30 минутқа дейін қысқарды. Қытай-Еуропа бағытына да қолдану жұмысы жүргізілуде.

Қаржы министрлігі «Жіксіз транзит» (ОА, Кавказ, Түрікменстан елдері) көпжақты келісімі жобасын әзірледі. Өзбекстанда оны 2026 жылғы наурызға дейін аяқтау; келешекте ҚХР жобасына қосылу жоспарланып отыр. Қағаз жүкқұжаттан электрондық жүкқұжатқа көшу үшін «е-Freight» АЖ-мен «БАБЖ» АЖ интеграциясы жүргізіліп жатыр.

Жиында сондай-ақ өткізу пункттерін жаңғырту, шекара маңындағы теміржол станцияларын реконструкциялау және вагондарды паркпен қамтамасыз ету мәселесі қаралды. Бүгінде республикада 145,7 мың жүк вагоны пайдаланылуда (2015 жылға қарай+12%). Фитингтік платформа саны 2,4 есеге 12,7 мың бірлікке өсті. Парк жыл сайын жаңартылып отырады.

Авиацияға келсек, ел әуежайлары 2024 жылғы қорытынды бойынша, 29,7 млн жолаушыға қызмет көрсетіп, 171 мың тонна жүк артқан. Ең көп жүретін бағыттар – Азия (негізінен ҚХР) – Еуропа/АҚШ. Бұл отандық авиациялық хабтарды (Астана, Алматы, Шымкент, Қарағанды, Ақтау, Ақтөбе) дамыту үшін айтарлықтай әлеует туғызады.

Кеңесті қорытындылай келе, Серік Жұманғарин контейнерлік пойыздарға олардың тұтастығын сақтай отырып, оларға килігуді азайту қажеттігін атап өтті.

«Біздің міндетіміз – транзиттік әлеуетті сақтау және дамыту. Біз жол саламыз, өткізу пункттерін жаңартамыз. Барлық буын келісілген түрде жұмыс істеуі керек», — деп атап өтті ол.

Жиын қорытындысы бойынша вице-премьер жыл соңына дейін Қазақстан арқылы темір жолмен үшінші елдерге өтетін транзиттік жүктерді кедендік тексеру санын азайту мүмкіндігін пысықтауды тапсырды.