Бумерден зуммерге дейін: әр МҰҒАЛІМ білуі тиіс ҰРПАҚТАР ПСИХОЛОГИЯСЫ

көрнекілік: vk.com сайтынан

Қазіргі мектеп оқушысы – бұрынғыдан мүлде өзгеше. Уақыт өте адамдардың ойлау жүйесі, құндылығы, ақпаратты қабылдау тәсілі де жаңарып келеді. Мұғалім үшін әр ұрпақтың психологиясын түсіну – оқушыға жақындаудың кілті.

Қазір «бумер», «миллениал», «зуммер» деген атаулар жастардың арасында кеңінен қолданылады. Бұл сөздер тек ғылыми-психологиялық ұғым болып қана қоймай, күнделікті әзілдің бір бөлігіне айналып кетті. Жастар бумерлердің тым дәстүршілдігін немесе миллениалдардың кейбір әдеттерін қалжыңға айналдырып, тіпті мемдер арқылы жеткізеді. Ал зуммерлер өздерін жаңа заманның нағыз өкілі санайды. Осындай жағдайда мұғалім бұл ұрпақтар атауының мәнін, олардың айырмашылығын және қазіргі оқушылардың мінез-құлқына қалай әсер ететінін жақсы білуі тиіс. Сонда ғана ол шәкірттерін дұрыс түсініп, олармен ортақ тіл таба алады.

Бумерлер деген кімдер?

Бумерлер немесе Baby Boomers деп аталатын буын 1946–1964 жылдары дүниеге келген адамдарға жатады. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс елдерінде бала туу күрт көбейгендіктен олар «baby boom» дәуірінің балалары атанды. Бұл буын еңбекқорлығымен, шыдамдылығымен және дәстүрге беріктігімен ерекшеленеді. Олар үшін тұрақты жұмыс, сенімді қарым-қатынас пен қоғамдағы тәртіп бірінші орында тұрды. Көпшілігі өмір бойы бір жұмыс орнында қызмет етіп, ұзақ еңбек өтілімен танылды. Технологияға аса жақын болмаса да, адаммен бетпе-бет сөйлесуді, тікелей қарым-қатынасты артық көреді. Қазіргі таңда олар ата-әже жасына жетіп, немерелеріне еңбекқорлық пен төзімділіктің үлгісін көрсетіп отыр.

Миллениалдар кімдер?

Миллениалдар, яғни Generation Y өкілдері 1981–1996 жылдар аралығында туған. Бұл буын жаңа мыңжылдыққа жақын уақытта өсіп-жетілгендіктен «millennial» деген атауға ие болды. Миллениалдар интернет дәуірінің басталуына куә болған алғашқы ұрпақ саналады. Олардың балалық шағында компьютер мен ұялы телефон алғаш рет кең тарала бастады. Сондықтан олар технологияны меңгергенімен, оны өмірдің жалғыз орталығы деп қабылдаған жоқ, тек құрал ретінде қолданды.

Бұл буын әлеуметтік желілердің дамуына белсенді қатысып, жаңа трендтерге тез бейімделді. Олар еркін ойлауды, өзін-өзі дамытуды жоғары қояды және «жұмыс – өмір тепе-теңдігін» сақтауға тырысады. Көптеген мұғалімдер дәл осы миллениалдарға жатады. Сондықтан олар оқушылардың жаңа технологияға бейімділігін түсіне алады, бірақ өздері оны кәсіби мақсатта қолданғанды жөн көреді.

Зуммерлер қандай?

Зуммерлер немесе Generation Z – 1997–2012 жылдары туған буын. Бұл балалар цифрлық дәуірдің төл перзенті, оларды «цифрлық тумалар» деп те атайды. Смартфонсыз, интернетсіз өмірді елестете алмайды. Ақпаратты тез қабылдайды, бірақ ұзақ мәтіндер мен баяндауларға шыдамсыз. Олардың басты «кітапханасы» – TikTok, Instagram және YouTube сияқты әлеуметтік желілер.

Зуммерлердің ойлау жүйесі бейнелік, визуалды және динамикалық. Қысқа видео, жарқын сурет, ойын түріндегі тапсырма – олар үшін ең тиімді білім көзі. Бұдан бөлек, бұл ұрпақ әлеуметтік әділеттілікке, экологиялық мәселелерге және теңдік идеясына бейім. Олар өз ойларын ашық жеткізуге тырысады, қоғамда өз орнын табуды ерте жастан ойлайды.

Мұғалім зуммерлермен қалай жұмыс істеуі керек?

Зуммерлерді оқыту – ерекше тәсілді талап етеді. Олар үшін сабақтың ұзақтығынан гөрі мазмұнының ықшам әрі қызықты болғаны маңызды. Сондықтан мұғалім қысқа да нұсқа әдісті қолданғаны жөн: үлкен тақырыпты шағын бөліктерге бөліп, әрқайсысын мысалмен немесе өмірлік жағдаймен түсіндіру оқушының есте сақтау қабілетін күшейтеді.

Бұл ұрпақ визуалды құралдарға бейім болғандықтан, сабақта презентация, бейнематериал, интерактивті қосымшалар мен ойын элементтерін қолдану тиімді. Геймификация – яғни білімді ойын түрінде жеткізу – олардың қызығушылығын оятады. Сонымен қатар, зуммерлер үшін диалог пен пікірталас маңызды. Мұғалім біржақты түсіндіріп қана қоймай, оқушыларға өз ойларын ашық айтуға, пікір алмасуға мүмкіндік берсе, олар сабаққа белсенді қатысады.

Зуммерлер жылдам нәтижені күтетін буын болғандықтан, мұғалімнің кері байланысы да дер кезінде берілуі қажет. Баға, қысқа пікір, тіпті смайлик түрінде берілген қолдау олардың мотивациясын арттырады. Сонымен бірге, әлеуметтік желіні сабақпен байланыстыру да артық емес. Мысалы, Instagram-да шағын челлендж ұйымдастыру немесе TikTok-та білімге қатысты қысқа видео түсіру арқылы оқушылардың назарын аударуға болады.

Ең бастысы, әрбір зуммер өзін жеке тұлға ретінде көргісі келеді. Сондықтан мұғалім оқушының ерекшелігін мойындап, қабілетіне қарай бағыт берсе, ол өз әлеуетін толық аша алады.

Әр буын – қоғамның айнасы. Бумерлер – еңбекқорлық пен төзімділіктің үлгісі, миллениалдар – технологияны меңгерген ізденушілер, ал зуммерлер – цифрлық дәуірдің нағыз өкілдері. Мұғалім үшін ең маңыздысы – осы буындардың айырмашылығын түсініп, қазіргі оқушылардың ерекшелігіне сай әдіс қолдану. Егер ұстаз зуммерлердің тілімен сөйлеп, олардың ойлау жүйесіне бейімделе алса, білім беру үрдісі де нәтижелі әрі қызықты болады.