Қазақстанда күшіне енген Жаңа Салық кодексі азаматтардың табысына салынатын жеке табыс салығы жүйесін түбегейлі жеңілдетіп, әлеуметтік әділдік қағидатын барынша күшейтті. Бұл өзгерістер табыс деңгейіне қарай әділ жүктеме орнатуға және халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдауға бағытталған.
Бұл туралы Шымкент қаласындағы Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында өткен брифингте Шымкент қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер Департаменті басшысының орынбасары Ешанқұлов Сапарбек Еркінбекұлы БАҚ өкілдеріне толығырақ айтып берді.
Жаңа жүйе бойынша, азаматтардың табыс деңгейіне қарай прогрессивті мөлшерлеме қолданылады. Бұл – кірісі жоғары азаматтардың салықтық жүктемесі арқылы әлеуметтік теңдікті қамтамасыз етуге ұмтылудың көрінісі:
- Жылдық табысы 35 миллион теңгеге дейінгі азаматтар үшін бұрынғыдай 10% мөлшерлемесі сақталады.
- Ал бұл сомадан жоғары табыс тапқан азаматтар 15% мөлшерлемемен салық төлейді.
Бұл өзгеріс салық жүйесін әділ етумен қатар, орта тап өкілдеріне артық салықтық жүктеме түспеуін қамтамасыз етеді.
Жеке тәжірибемен айналысатын тұлғаларға (мысалы, адвокаттар, нотариустар, медиаторлар және т.б.) арнайы, жеңілдетілген 9% мөлшерлеме белгіленді. Бұл кәсіби топтардың қызметін заңдастыруға және олардың салықтық есептілігін оңайлатуға ықпал етеді.
Сонымен қатар, дивидендтерге қатысты бұрынғы жеңілдіктердің жойылуы – жаңа жүйенің маңызды өзгерісі. Енді дивидендтер 5% және 15% ставкалармен салық салынатын болады.
Әлеуметтік бағыттағы өзгерістердің ауқымдылығы ерекше назар аударады. Ең басты әлеуметтік қадам – бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар тұлғалар үшін табысқа салынатын салық бойынша берілетін шегерім көлемінің айтарлықтай ұлғаюы.
Бұрынғы 882 АЕК-тен шегерім көлемі 5000 АЕК-ке дейін көтерілді. Бұл – мүгедектігі бар азаматтардың табысының едәуір бөлігі салықтан босатылады деген сөз, бұл әлеуметтік әділеттілікті арттыруға бағытталған ең маңызды қадамдардың бірі.
Бұрынғыдай оқу ақысына, ипотекаға, емделуге жұмсалған шығындарға және көпбалалы отбасыларға берілетін жеке жеңілдіктер орнына, енді бірыңғай стандартты шегерім енгізілді. Бұл жүйе салық есептеуді жеңілдетуге арналған. Оның шекті көлемі ай сайын 30 АЕК болып бекітілді.
Жаңа жүйе салық төлеуді жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар азаматтардың нақты табысына сай әділ жүктеме орнатуды көздейді. Бұл реформа әлеуметтік теңдікті нығайту мен орта тапты қолдаудың тиімді жаңа тетігіне айналады. Бұл өзгерістер қоғамдағы әлеуметтік алшақтықты азайтып, қаржылық тұрақтылықты арттыруға ықпал ететіні сөзсіз.
