Қостанайлық ЖАС ҒАЛЫМНЫҢ жобасы "Әлемнің ҮЗДІК СТАРТАПТАР" тізіміне енді

Бүгінде Қазақстанның жас ғалымдары халықаралық аренада өз идеяларын батыл ұсынуда. Солардың бірі — Қостанайлық Ерболат Сембаев. Ол мектеп қабырғасында жүріп-ақ экологиялық бағыттағы жобасын жасап, кейін бұл бастама әлемдік үздік стартаптар қатарына енді. Қазір Ерболат Кореяның ең беделді жоғары оқу орындарының бірі — KAIST университетінде 1-курс студенті. Біз Ерболатпен оның жетістігі, Кореяда оқу ерекшелігі және болашақ жоспарлары жайлы әңгімелестік.

– Ерболат, ең алдымен өзің туралы айтып өтсең. Қай жердің тумасысың және ғылымға қызығушылығың қалай басталды?

– Мен Қостанай облысының тумасымын. Балалық шағым ауылда өтті, бірақ мен әрқашан әлемді тануға құштар болдым. Мектепте физика мен информатика пәндеріне ерекше қызығушылық танытып, түрлі олимпиадаларға қатысып жүретінмін. Әкем инженер, анам мұғалім болғандықтан, отбасымызда ғылым мен білімге деген құрмет жоғары еді. Алғашқы тәжірибелерімді мектептегі физика зертханасында жасап, ескі құрылғыларды қайта құрастырумен айналысатынмын. Сол сәттен бастап менің ішкі әлемімде “бір күні өз жаңалығымды ашамын” деген сенім пайда болды.

– Осы жобаны 11-сыныпта бастадың деп едің. Ол идея қайдан келді және жобаның негізгі мақсаты не еді?

– Иә, жоба идеясы менің 11-сыныпта оқып жүрген кезімде пайда болды. Қалаларда қоқыс сұрыптау мәдениетінің әлсіз екенін байқап, бұл мәселені шешудің жолын іздей бастадым. Нәтижесінде, жасанды интеллект арқылы қалдықтарды автоматты түрде сұрыптайтын құрылғыны ойлап таптым. Ол пластик, металл және қағаз қалдықтарын ажыратып, бөлек контейнерлерге жібереді. Бұл тек экологияға емес, экономикалық тұрғыдан да тиімді жоба. Кейін мен бұл жүйеге датчиктер мен мобильді бақылау жүйесін қосып, оның жұмысын жетілдірдім. Ең қызығы – алғашқы прототипті өзімнің мектеп зертханамда қарапайым құралдармен құрастырдым.

– Жобаң әлемдік үздік стартаптар тізіміне енді деп естідік. Бұл жетістікке қалай жеттің?

– Бұл шынымен күтпеген, бірақ қуанышты жаңалық болды. Мен KAIST университетіне түсер алдында жобамды халықаралық EcoFuture Startup Challenge байқауына жолдадым. Бұл байқауға 60 елден 500-ге жуық жоба қатысып, сарапшылар экологиялық тиімділік пен жасанды интеллектті нақты өмірде қолдана білуге ерекше мән берді. Менің жобам алғашқы 20 үздік стартаптың қатарына еніп, әлемдік деңгейдегі инвесторлар қызығушылық танытты. Осыдан кейін маған корейлік инновациялық қордан грант бөлініп, жобаны жетілдіруге мүмкіндік туды. Ең бастысы – өз идеямды нақты іске айналдырудың жолы ашылды.

– Кореяға қалай оқуға түстің? Оқуға түсу процесі қиын болды ма?

– Иә, өте қиын және жауапкершілігі жоғары кезең болды. KAIST университеті – әлемдік деңгейдегі беделді оқу орны, мұнда түсу үшін тек жақсы бағалар емес, нақты жетістіктер де қажет. Мен IELTS және SAT емтихандарын тапсырып, ғылыми жобамды портфолио ретінде ұсындым. Сонымен қатар, ғылыми жетістіктерім мен экологиялық жоба арқылы алған марапаттарым үлкен рөл атқарды. Шетелдік студенттерге арналған сұхбат кезеңінде мен өз жобамның мақсатын, қоғамға әсерін және болашақтағы жоспарын түсіндірдім. Сол кезде олар маған “Сен тек ойлап тапқан жоқсың, соны жүзеге асырыпсың” деді. Осы сөздер мен үшін үлкен мотивация болды.

– Кореяда оқу қалай жүріп жатыр? Шетелдік студент ретінде қандай қиындықтар кездестірдің?

– Кореяда оқу өте қызық, бірақ талап жоғары. Сабақтардың көбі ағылшын тілінде өтеді, дегенмен күнделікті өмірде корей тілін білмейінше, кейде қиынға соғады. Мұнда аптасына бірнеше зертханалық жұмыс, топтық жоба және жеке зерттеу тапсырмалары беріледі. Барлығы нақты уақытпен, тәртіппен жүреді. Ал ең қиыны — өз уақытыңды тиімді пайдалану. Корея студенттері өте еңбекқор, олар демалысты да жоспармен өткізеді. Бірақ маған ұнайтыны — профессорлар әр студенттің идеясын тыңдап, іске асыруға көмектеседі. Осы ортада жүргенде сен нағыз жаңалық ашуға жақындайсың.

– Жобаңды алдағы уақытта қалай дамытпақсың?

– Қазір жобамды мобильді қосымшаға айналдырудамын. Бұл қосымша қоқыс сұрыптау мәдениетін қалыптастыруға бағытталған, яғни адамдар өз қалдықтарын дұрыс тастаса, бонус жинай алады. Сондай-ақ, қосымша арқылы қалдықтардың қайда жөнелтіліп, қалай өңделіп жатқанын көруге болады. Менің мақсатым – бұл жүйені Қазақстанға енгізіп, экологиялық мәдениетті көтеру. Болашақта “ақылды қоқыс жүйесін” мектептер мен қоғамдық орындарға орнатуды жоспарлап отырмын. Бұл тек экология емес, экобілім беру саласындағы жаңашылдық болмақ.

– Ал болашаққа қандай жоспарларың бар?

– Алдағы үш жылда KAIST университетінде оқып жүріп, экологиялық инновация бағытында магистрлік зерттеу жүргізгім келеді. Кейін Қазақстанға оралып, экотехнологиялар орталығын ашу – басты арманым. Мен өз елімнің жас ғалымдары әлемдік деңгейде мойындалуы үшін еңбек еткім келеді. Сондай-ақ, қазақ жастарының идеялары да шетелдік жобалармен тең дәрежеде екенін дәлелдеу – мен үшін мақтаныш. Ең бастысы – туған жерімнің дамуына үлес қосу.

– Соңғы сұрақ: ғылым мен технологияға қызығатын жасөспірімдерге қандай кеңес берер едің?

– Қазір мүмкіндіктер көп. Әлемде онлайн курстар, зерттеу платформалары, гранттар – бәрі бар. Бірақ ең маңыздысы — сенім. Егер сен өз идеяңа сеніп, оны күн сайын дамытуға тырыссаң, жетістік міндетті түрде келеді. Кішкентай ғана құрал жасап бастау — үлкен жаңалықтың бастауы болуы мүмкін. Мен де мектеп зертханасында артық сымдармен тәжірибе жасап бастаған едім, ал бүгін жобамды әлем таныды. Сол үшін ешқашан ерте деп ойламаңыз — ғылымда әрбір қадам маңызды.

Сұхбаттасқан: Жәния Мейрханқызы,

ERNUR.KZ